جراحی لوزه (تونسیلکتومی) یکی از رایج ترین عمل های جراحی در کودکان و گاهی بزرگسالان است که معمولاً برای درمان لوزه های مزمن، عفونت های مکرر یا بزرگ شدن بیش از حد لوزه ها انجام می شود. با اینکه این عمل معمولاً بی خطر است، اما دوره نقاهت آن نیازمند مراقبت های دقیق و اصولی است تا از بروز عوارضی مانند خونریزی، عفونت یا تأخیر در بهبودی جلوگیری شود. در این مقاله، به صورت مفصل و کاربردی به مراقبت های بعد از جراحی لوزه می پردازیم.
اهمیت مراقبت های پس از جراحی لوزه
مراقبت های بعد از عمل لوزه به اندازه خود عمل اهمیت دارند. بافت های حلق پس از جراحی باز هستند و به تدریج طی چند روز الی دو هفته ترمیم می شوند. در این مدت، هرگونه بی توجهی به تغذیه، دارو یا فعالیت بدنی می تواند باعث خونریزی، درد شدید یا حتی بستری مجدد شود. توجه به بهداشت دهان، پرهیز از غذاهای تحریک کننده و پیروی دقیق از دستورات پزشک، از عوامل کلیدی برای تسریع روند بهبود و پیشگیری از مشکلات جدی هستند.
کنترل درد و مصرف داروها
درد در ناحیه گلو و گاهی گوش ها، طبیعی ترین علامت پس از جراحی لوزه است که معمولاً طی ۷ تا ۱۰ روز ادامه دارد. پزشک برای مدیریت این درد، داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن تجویز می کند. استفاده منظم از داروها حتی پیش از آغاز درد، به بیمار کمک می کند راحت تر غذا بخورد و استراحت کند.
نکته مهم این است که نباید داروهای حاوی آسپرین یا داروهایی که خطر خونریزی را افزایش می دهند، مصرف شود. در صورت بروز تهوع یا استفراغ ناشی از دارو، باید فوراً با پزشک مشورت شود تا داروی مناسب تری تجویز شود.
تغذیه مناسب در دوران نقاهت
در روزهای ابتدایی پس از جراحی، گلو بسیار حساس و ملتهب است. انتخاب غذاهای مناسب می تواند از تحریک زخم ها جلوگیری کرده و به ترمیم سریع تر کمک کند.
روزهای ۱ تا ۳:
- تنها مایعات خنک مانند آب، آبمیوه طبیعی رقیق شده، ژله، بستنی و یخ در بهشت مجاز است.
- مصرف نوشیدنی های ولرم و بدون اسید نیز توصیه می شود.
- از غذاهای داغ، ترش، شور و ادویه دار پرهیز شود.
روزهای ۴ تا ۷:
- غذاهای نرم و نیمه مایع مانند سوپ صاف شده، پوره سیب زمینی، ماست ساده، فرنی و آش نرم قابل استفاده هستند.
- مصرف مایعات زیاد همچنان توصیه می شود.
هفته دوم:
- بازگشت تدریجی به غذاهای معمولی، البته بدون بافت ترد، سفت یا تند.
- غذاهای تیز، خشک یا سفت مانند نان تست، آجیل و چیپس ممنوع هستند تا زمانی که بهبودی کامل حاصل شود.
مراقبت های پس از جراحی لوزه
نوشیدن مایعات و مرطوب نگه داشتن محیط
نوشیدن مایعات کافی، از خشکی گلو جلوگیری کرده و به تسکین درد کمک می کند. روزانه حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب یا نوشیدنی های بدون شکر و بدون گاز توصیه می شود. همچنین استفاده از دستگاه بخور سرد در اتاق بیمار، مخصوصاً در فصول خشک یا هنگام استفاده از سیستم های گرمایشی، به نرم ماندن مخاط و جلوگیری از تحریک گلو کمک می کند.
استراحت کافی و محدودیت های حرکتی
تا حداقل ۱۰ روز پس از عمل، بیمار باید استراحت مطلق نسبی داشته باشد. فعالیت های فیزیکی شدید مانند دویدن، پریدن، ورزش یا بازی های پرتحرک می توانند باعث افزایش فشار خون و احتمال خونریزی از محل جراحی شوند. بلند کردن اجسام سنگین، زور زدن در هنگام اجابت مزاج و حتی سرفه یا عطسه شدید نیز باید کنترل شود. بازگشت به مدرسه یا محل کار تنها با اجازه پزشک و پس از بررسی وضعیت بهبودی مجاز است.
بهداشت دهان و گلو
اگرچه مسواک زدن ناحیه دندان ها ضروری است، اما باید با دقت انجام شود تا به بافت های ناحیه حلق آسیبی وارد نشود. استفاده از دهان شویه های بدون الکل یا آب نمک رقیق شده (در صورت تجویز پزشک) برای جلوگیری از عفونت مناسب است. از غرغره های شدید و شست وشوهای فشار قوی پرهیز شود.
علائم هشداردهنده پس از جراحی لوزه
برخی علائم نیازمند پیگیری فوری پزشکی هستند و نباید نادیده گرفته شوند:
- خونریزی از دهان یا بینی (حتی به صورت لکه لکه)
- تب بیش از ۳۸.۵ درجه سانتی گراد که با دارو کنترل نمی شود
- بوی بد دهان همراه با درد شدید یا ترشحات چرکی
- ناتوانی در نوشیدن مایعات یا کاهش سطح هوشیاری
- استفراغ مداوم یا خشک شدن لب ها و دهان
در صورت مشاهده هر یک از این نشانه ها، باید سریعاً به اورژانس یا کلینیک مربوطه مراجعه کرد.
زمان بازگشت به فعالیت های عادی
معمولاً طی ۱۰ تا ۱۴ روز پس از عمل، بیشتر بیماران می توانند به زندگی عادی بازگردند، البته مشروط به بهبودی کامل زخم ها و عدم وجود علائم هشداردهنده. برخی کودکان ممکن است نیاز به زمان بیشتری برای بازگشت به مدرسه داشته باشند. ورزش و فعالیت بدنی شدید تا ۳ هفته پس از عمل ممنوع است مگر با اجازه پزشک.
مراقبت های ویژه برای کودکان
والدین باید مراقبت های ویژه تری برای کودکان داشته باشند، زیرا آن ها معمولاً نمی توانند درد یا ناراحتی خود را به درستی بیان کنند. رعایت زمان بندی داروها، پایش مایعات مصرفی، جلوگیری از بازی های پرتحرک و آرام کردن کودک در زمان بی قراری از وظایف مهم خانواده هاست. همچنین تشویق کودک به نوشیدن مایعات با استفاده از لیوان های رنگی یا نی های جذاب می تواند مؤثر باشد.
سخن پایانی برای مراقبت
مراقبت های پس از جراحی لوزه، ستون فقرات موفقیت درمان هستند. بی توجهی به این نکات می تواند منجر به عفونت، خونریزی یا بازگشت به اتاق عمل شود. با رعایت اصول تغذیه، مصرف منظم دارو، استراحت کافی و دقت در بهداشت دهان، بیمار می تواند دوره نقاهتی ایمن و کم دردسر را تجربه کند. در صورت هرگونه تردید، مشورت با پزشک بهترین راهکار است تا روند بهبودی به درستی پیش رود.
